dr hab. Marek Szczepaniec
Wpływ polityki lockdownów na sytuację przedsiębiorstw w 2020 r.
W 2020 r. w wyniku polityki lockdownów zablokowano szereg sektorów gospodarki, doprowadzając do pogorszenia koniunktury, utraty miejsc pracy, wzrostu zadłużenia państwa oraz dużych strat finansowych przedsiębiorstw.
Właśnie pojawiają się pierwsze informacje o skali problemów występujących w sektorze przedsiębiorstw w 2020 r. Poniższe dane bazują na raporcie GUS pt. Wyniki finansowe przedsiębiorstw niefinansowych I-XII 2020 r. Dane dotyczą przedsiębiorstw zatrudniających 10 i więcej osób, czyli małych (10-49), średnich (50-249) i dużych przedsiębiorstw (250 i więcej osób), w dalszej części określanych skrótem MSDP. GUS podał dane z 2020 r. dla MSDP, bazując na sprawozdaniach pochodzących z 48122 podmiotów gospodarczych (w tym: 30505 małych, 13985 średnich oraz 3705 dużych).
Brakuje jeszcze aktualnych danych na temat mikroprzedsiębiorstw – raport GUS na ten temat powinien być dostępny w grudniu 2021. Zgodnie z ostatnim raportem GUS w 2019 r. działało 2,2 mln mikroprzedsiębiorstw, pracowało w nich 4,2 mln osób, a przeciętne zatrudnienie wynosiło 1,48 mln osób. W 2019 r. przychody ogółem mikroprzedsiębiorstw osiągnęły 1,4 bln zł. Na razie z najnowszych badań GUS (2021), Budżety gospodarstw domowych w 2020 r., wiemy, że w 2020 r. gospodarstwa domowe osób pracujących na własny rachunek (poza gospodarstwem rolnym) znalazły się w najtrudniejszej sytuacji pod względem spadku dochodów – 51,3% z nich doświadczyło spadku dochodów: w stopniu znacznym (20,8%) lub nieznacznym (30,5%).
Rok 2020 w sektorze przedsiębiorstw (MSDP)
W obliczu pandemii COVID-19 w Polsce w 2020 r. wzorem innych państw OECD zastosowano politykę lockdownów – najostrzejszych w okresach marzec-maj oraz listopad-grudzień. Dodatkowo w okresie czerwiec-październik utrzymywano szereg ograniczeń dla ludności i biznesu, co również wpływało na zmniejszenie normalnej aktywności gospodarczej.
Liczebność przedsiębiorstw
Na koniec 2020 r. liczba MSDP (48195) była mniejsza o 1048 niż rok wcześniej. Zmniejszyła się liczba małych (o 999) i średnich (o 94) przedsiębiorstw, wzrosła natomiast liczba dużych podmiotów (o 45).
Przychody ogółem
W 2020 r. przychody ogółem MSDP wyniosły 3 724 055 mln zł i były niższe niż rok wcześniej o 49,4 mld zł (największy spadek nastąpił w małych i średnich firmach – odpowiednio o 20,8 mld zł i 24,1 mld zł, w dużych podmiotach tylko o 4,5 mld zł).
W ciągu trzech lat (2017-2019) poprzedzających pandemię COVID-19 przychody ogółem MSDP rosły średnio o 217 mld zł rocznie (w największym stopniu dużych korporacji, bo średnio o 152 mld zł rocznie), więc gdyby nie pandemia przychody ogółem MSDP powinny być wyższe mniej więcej o 267 mld zł niż ostatecznie uzyskane.
Przychody netto ze sprzedaży produktów, towarów i materiałów MSDP wyniosły 3 608 577 mln zł i były niższe niż rok wcześniej o 66,7 mld zł (nastąpił spadek w małych firmach o 21,3 mld zł, w średnich firmach o 24,8 mld zł, a w dużych podmiotach o 20,6 mld zł; w ujęciu procentowych spadek ten wyniósł odpowiednio: 4,1%, 2,7% i 0,9% przychodów netto).
Wyniki finansowe
W 2020 r. wynik finansowy ze sprzedaży produktów, towarów i materiałów MSDP wyniósł 178 461 mln zł i był wyższy o 5 924 mln zł niż rok wcześniej.
Zysk brutto MSDP w 2020 r. wyniósł 226 252 mln zł i był o 17 777 mln zł wyższy niż rok wcześniej (w małych firmach wzrost o 2 232 mln zł, w średnich o 9 254 mln zł, a w dużych o 6 292 mln zł).
Strata brutto MSDP sięgnęła w 2020 r. 51 437 mln zł i była o 23 380 mln zł wyższa niż rok wcześniej (w małych firmach nastąpiło powiększenie straty brutto o 3 062 mln zł, w średnich o 2 598 mln zł i w dużych o 17 719 mln zł).
9 772 podmiotów (20,3% badanych) wykazało stratę brutto (w tym: 6 462 małych, 2 626 średnich oraz 684 dużych; co w ujęciu procentowym stanowiło 21,2% małych, 18,8% średnich oraz 18,5% dużych firm).
Najbardziej ucierpiały następujące sekcje gospodarki:
- zakwaterowanie i gastronomia – 65,2% podmiotów wykazało stratę brutto (70,4% małych, 60,3% średnich oraz 30,6% dużych) oraz
- działalność związana z kulturą, rozrywką i rekreacją – 64,8% podmiotów wykazało stratę brutto (62,1% małych, 78,9% średnich oraz 25,0% dużych).
Jeśli chodzi o inne sekcje, to odsetek przedsiębiorstw deklarujących stratę brutto wahał się od 15,7% do 24,0%: górnictwo i wydobywanie (24,0%), opieka zdrowotna i pomoc społeczna (23,9%), administrowanie i działalność wspierająca (23,6%), wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę wodną i gorącą wodę (23,2%), dostawa wody; gospodarowanie ściekami i odpadami; rekultywacja (21,9%), działalność profesjonalna, naukowa i techniczna (21,6%), informacja i komunikacja (20,8%), budownictwo (19,9%), przetwórstwo przemysłowe (18,9%), transport i gospodarka magazynowa (18,7%), handel; naprawa pojazdów samochodowych (16,3%), obsługa rynku nieruchomości (15,7%).
Łączne straty deklarowane przez 9772 podmioty sięgnęły 51 437 mln zł. W poszczególnych sekcjach gospodarki były one następujące:
- przetwórstwo przemysłowe 14992 mln zł;
- handel; naprawa pojazdów samochodowych 6725 mln zł;
- wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę wodną i gorącą wodę 6126 mln zł;
- górnictwo i wydobywanie 6004 mln zł;
- transport i gospodarka magazynowa 4760 mln zł;
- działalność profesjonalna, naukowa i techniczna 2427 mln zł;
- budownictwo 2300 mln zł;
- zakwaterowanie i gastronomia 1972 mln zł;
- informacja i komunikacja 1720 mln zł;
- obsługa rynku nieruchomości 1082 mln zł;
- działalność związana z kulturą, rozrywką i rekreacją 1043 mln zł;
- administrowanie i działalność wspierająca 930 mln zł;
- opieka zdrowotna i pomoc społeczna 799 mln zł;
- dostawa wody; gospodarowanie ściekami i odpadami; rekultywacja 262 mln zł.
Nakłady inwestycyjne
W 2020 r. nakłady inwestycyjne ogółem MSDP wyniosły 160 597 mln zł i były o 11 650 mln zł mniejsze niż rok wcześniej (w małych firmach zmniejszyły się o 1 881 mln zł, w średnich o 4 488 mln zł, a w dużych o 5 282 mln zł). W porównaniu do poprzedniego roku inwestycje zmniejszyły się o 6,8%, najbardziej w małych firmach (o 14,9%) i średnich przedsiębiorstwach (spadek o 12,8%). Najmniejszy spadek inwestycji został odnotowany w grupie dużych przedsiębiorstw (spadek tylko o 4,2%).
Pracujący
Na koniec 2020 r. liczba pracujących w MSDP wyniosła 5 368 268 osób. W porównaniu do roku poprzedniego liczba pracujących w MSDP zmniejszyła się o 93 631 (w tym w małych firmach o 44 131, w średnich o 44 379, a w dużych o 5 121).
Podsumowanie
W wyniku polityki lockdownów przychody netto ze sprzedaży produktów, towarów i materiałów były niższe niż rok wcześniej o 66,7 mld zł, a ok. jedna piąta przedsiębiorstw (MSDP) zakończyła rok 2020 stratą. Gdyby nie pandemia, to biorąc pod uwagę dynamikę procesów gospodarczych z ostatnich lat, przychody ze sprzedaży mogłyby być wyższe o 280 mld zł niż te ostatecznie uzyskane w 2020 r. Najwyższy odsetek przedsiębiorstw notujących straty odnotowano w małych i średnich przedsiębiorstwach. Łączna strata brutto w sektorze MSDP wyniosła 51 mld zł i była o 23,4 mld zł wyższa niż rok wcześniej. Najbardziej ucierpiały przedsiębiorstwa z branż: zakwaterowanie i gastronomia (65,2% podmiotów wykazało stratę brutto) oraz działalność związana z kulturą, rozrywką i rekreacją (64,8% podmiotów wykazało stratę brutto). W minionym roku zmniejszyły się także inwestycje przedsiębiorstw – o 11,6 mld zł, a liczba pracujących spadła o 94 tys. (głównie w małych i średnich firmach).
Pomimo niesprzyjających warunków, większość przedsiębiorstw przetrwała na rynku, a wiele podmiotów poprawiło swoje wyniki. Zysk brutto MSDP w 2020 r. wyniósł 226 mld zł i był o 17,8 mld zł wyższy niż rok wcześniej.
Bibliografia
GUS (2021), Wyniki finansowe przedsiębiorstw niefinansowych I-XII 2020 r.
GUS (2021), Budżety gospodarstw domowych w 2020 r.
O autorze: