dr hab. Przemysław Kulawczuk
Rozwijanie zielonego biznesu w Polsce
Czym jest zielony biznes?
Z punktu widzenia teoretycznego nie do końca wiadomo, czym jest zielony biznes. Funkcjonuje w tym zakresie szereg definicji, ale patrząc praktycznie, sformułowanie to oznacza zrównoważone funkcjonowanie każdego biznesu lub też takie ukierunkowanie biznesu, aby był on przyjazny środowiskowo. To niewątpliwie przydatne spojrzenie, ale przecież funkcjonują nowoczesne przedsiębiorstwa, które głębiej czują filozofię zielonego biznesu. Ta filozofia odzwierciedla się nie tyle w nieingerencji w środowisko, ale na udostępnieniu klientom tych elementów środowiska, które są w stanie wzbogacić życie człowieka, pozostawiając środowisko w stanie niemal nienaruszonym.
Powołując Park Narodowy Yellowstone w 1872 r., Kongres USA wydzielił obszar terytorium Wyoming od uciążliwej działalności gospodarczej po to, aby go udostępnić dla dobrostanu ludzi, w tym w szczególności dla regeneracji zdrowia i odpoczynku. Ten pierwszy park narodowy na świecie nie został powołany po to, aby uchronić przyrodę przed człowiekiem, ale aby ją otworzyć dla dobra człowieka i aby ludzie mogli doznawać piękna przyrody, regeneracji sił i zdrowia i wzbogacać swoją naturę, czerpiąc inspirację z obcowania z przyrodą.
We współczesnych czasach klasyczne podejście twórców koncepcji parków narodowych lepiej oddaje ducha przyjazności środowiskowej niż sztucznie stworzone podejście ochrony środowiska przed człowiekiem, które zdominowało świat w XX i XXI wieku. Podejście amerykańskie pasuje również bardziej do koncepcji zielonego biznesu, którego celem nie powinno być nie tylko udowodnienie nieszkodzenia środowisku, ale czerpanie inspiracji ze środowiska do dostarczania dóbr i usług, które nie tylko nie szkodzą środowisku, ale dodatkowo sprzyjają budowie psychicznego i fizycznego dobrostanu człowieka, czerpiąc w sposób zrównoważony z piękna i rozwoju przyrody. Postulaty te spełniają z naddatkiem takie typy przedsiębiorstw jak: agroturystyka, gospodarstwo ekologiczne, agencja turystyki zrównoważonej, centrum fitness, sklep z żywnością ekologiczną, młodzieżowe kluby sportowe i szereg innych.
Dla lepszego zrozumienia, czym naprawdę jest przedsiębiorstwo pro-ekologiczne dokonano zestawienia cech tego typu przedsiębiorstwa z cechami przedsiębiorstwa typowego. To porównanie posiada charakter koncepcyjny i oddaje tylko główne różnice. Warto zwrócić uwagę na fakt, iż oba typy przedsiębiorstw bardzo różni podejście do interesariuszy, horyzont działania oraz podejście do zaspokojenia potrzeb klientów. W podejściu pro-ekologicznym firma wbudowuje wartości ekologiczne do wartości całkowitej produktu i czerpie z tego korzyści. Inna filozofia robienia tradycyjnego i ekologicznego biznesu polega na tym, że w tym drugim samoistną dodatkową wartością oferowaną klientowi jest przyjazność środowiskowa, walory zdrowotne, znaczenie inspiracyjne dla człowieka i inne wartości emocjonalne, które mogą być utożsamiane z budową dobrostanu człowieka przy wykorzystaniu dóbr przyrody.
Typy przedsiębiorstw ekologicznych i pomysły na zielony biznes
Dla osoby, która dopiero rozważa otwarcie nowego biznesu, a nigdy nie myślała o uruchomieniu zielonego biznesu, warto wskazać, jakie są typowe przedsiębiorstwa pro-ekologiczne.
Tradycyjne przedsiębiorstwa pro-ekologiczne obejmują:
– przedsiębiorstwa oczyszczania miasta,
– przedsiębiorstwa przeróbki i składowania odpadów,
– energetyka odnawialna (farmy wiatrowe, elektrownie wodne, biogazownie, elektrownie
solarne, pompy cieplne, itp.),
– zaopatrywanie w wodę i oczyszczanie ścieków,
– transport publiczny (każdy ale najbardziej zasilany energią elektryczną),
– zbiorowe dostarczanie ciepła,
– ocieplenia budynków i instalacje energooszczędne,
– produkcja urządzeń do ogrzewania bardzo wysokiej sprawności,
– produkcja żywności pełnowartościowej, ekologicznej i tradycyjnej,
– gospodarstwa ekologiczne,
– agroturystyka i turystyka zrównoważona,
– sport, fitness, spa i rekreacja,
– usługi uzdrowiskowe,
– edukacja ekologiczna,
– producenci urządzeń energooszczędnych i oszczędzających zasoby,
– przedsiębiorstwa leśne,
– ogrodnictwa i zagospodarowanie terenów,
– inne.
Poza kilkoma, zdecydowana większość z tej listy to przedsiębiorstwa z reguły duże lub średnie nienadające się na start-upy. Dla poszukania inspiracji na zielony mikrobiznes wykorzystano pomysły proponowane przez amerykański portal https://smallbiztrends.com/2016/10/50-green-business-ideas-startup-entrepreneurs.html, modyfikując niektóre propozycje do warunków polskich i uzupełniając o typowe polskie rozwiązania.
Budowanie pomysłów na zielony biznes – przykłady:
- materiały budowlane z odzysku,
- ekologiczne utrzymywanie czystości miejskiej,
- stoisko na rynku warzywnym,
- prowadzenie stoiska żywnością ekologiczną na hali targowej,
- organiczna firma cateringowa,
- zielony bloger,
- specjalista projektowania krajobrazu,
- ekologiczna moda,
- przesyłki rowerowe,
- innowacyjny zielony recykling,
- ekologiczny salon piękności,
- meble z odzysku,
- moda z odzysku,
- programista zielonych aplikacji,
- organizator zielonych imprez,
- ekologiczne czyszczenie domów,
- ekologiczne czyszczenie klimatyzacji / wentylacji,
- konsultant ds. zielonego biznesu,
- sklep rowerowy,
- produkcja mydła ekologicznego,
- producent kompostowników,
- antykwariat,
- sprzedawca energooszczędnego oświetlenia,
- artysta szkła,
- sklep z ekologicznymi zabawkami,
- właściciel sklepu z używanymi rzeczami,
- naprawa sprzętu używanego,
- firma zajmująca się uzupełnianiem tuszu,
- dostawca ziołowych środków leczniczych,
- zielony wydawca,
- środowiskowy kanał youtube,
- zielony podcaster,
- instalator paneli słonecznych,
- sklep z upominkami ekologicznymi,
- gospodarstwo ekologiczne,
- organizator zielonych targów żywności,
- kooperatywa spożywcza,
- bar mleczny,
- restauracja wegańska,
- salon samochodów elektrycznych,
- stacja ładowania samochodów elektrycznych,
- usługa wynajmu samochodów elektrycznych,
- naprawa akumulatorów do samochodów,
- prawnik ds. środowiska,
- kawiarnia z kawą fair trade,
- agencja turystyczna wycieczek rowerowych,
- ekologiczne czyszczenie elewacji, basenów, ekologiczne remonty itp.,
- pijalnia soków i smoothie ,
- kwiaciarnia,
- usługa koszyka ekologicznych upominków,
- szkółka roślin jadalnych,
- zielona gospoda,
- firma zakładająca ogrody.
Listę tę można byłoby znacząco wydłużyć, ale daje ona jasne wyobrażenie, jak szeroki jest zakres różnych zielonych mikrobiznesów. Oczywiście, poszukując koncepcji prowadzenia zielonego biznesu, wcale nie trzeba skopiować innych wzorów, ale można zaprojektować własny.
Rozwijanie koncepcji zielonego biznesu przy wykorzystaniu elementów zielonego stylu życia
Wiele zielonych biznesów zostało zaprojektowanych jako reakcja na zmianę stylu życia, która to zmiana obejmuje coraz większą część społeczeństwa. Poniżej formułujemy te elementy nowego, zdrowego lub zielonego stylu życia, które mogą być użyteczne w rozwijaniu koncepcji zielonego biznesu
- preferencja czasu wolnego zamiast pracoholizmu;
- rosnąca skłonność jedzenia na wynos, cateringu i zdrowych restauracji;
- moda na wino i piwo ekologiczne, w kontrze do silnych stymulantów;
- preferencja minimalizmu i umiarkowania w zaspokajaniu potrzeb;
- zapewnienie lepszego komfortu w usługach publicznych;
- 100% wykorzystania jadalnej żywności;
- więcej kontaktów towarzyskich;
- większa opieka nad dziećmi i rodziną;
- rosnący zakres opieki nad zwierzętami domowymi;
- rosnąca potrzeba uprawiania sportu i aktywności fizycznej;
- rosnące zapotrzebowanie na miejsca do uprawiania sportu;
- większe zapotrzebowanie na sprzęt sportowy i turystyczny;
- większe zapotrzebowanie na towary związane z pozytywnym wpływem na środowisko;
- więcej potrzeb w zakresie zdrowia i własnej opieki zdrowotnej;
- więcej potrzeb w kulturze i działaniach społeczeństwa obywatelskiego;
- więcej potrzeb w zakresie wegańskiej orientacji żywieniowej.
Przykład: psi behawiorysta
Liczbę elementów zielonego stylu życia można mnożyć, ponieważ z czasem pojawiają się coraz to nowe jego przejawy. Rolą przedsiębiorcy jest znalezienie odpowiedzi na pytanie, w jaki sposób wykorzystać możliwości stwarzane przez elementy nowego stylu życia. Jednym z takich przykładów jest rosnący zakres opieki nad zwierzętami domowymi. W okresie ostatnich dziesięciu lat bardzo rozwinął się sektor wychowania psów przez psich behawiorystów. Prowadzą oni psie przedszkola dla szczeniąt oraz szkoły dla zwierząt dorosłych zwierząt, pomagając właścicielom i opiekunom zwierząt domowych lepiej je zrozumieć oraz doprowadzić do harmonijnych relacji pomiędzy zwierzęciem a ich opiekunem. Wykracza to znacznie poza typową tresurę psów, która jest nastawiona na korzyści opiekuna na rzecz bardziej zrównoważonego podejścia, które akcentuje zarówno dobrostan zwierzęcia jak i człowieka. W oparciu o ten element nowego stylu życia rozwinął się nowy sektor usług w zakresie opieki nad zwierzętami, który obejmuje nie tylko szkolenia, ale także opiekę wakacyjną, wyprowadzenie zwierząt na spacery, dobór karm i ekwipunku dla psów itp. działania.
W obrębie zielonego, nowego stylu życia można również wyodrębnić nowe wartości, w oparciu o które można również budować koncepcje zielonego biznesu. Poniżej wyszczególniono nowe wartości związane z zielonym stylem życia.
Nowe wartości związane z zielonym stylem życia – etyka biznesu zielonej gospodarki:
- wartość poszanowania godności człowieka i oraz szacunku dla zwierząt i roślin;
- wartość czystego powietrza, wody, gruntu;
- wartość spożycia żywności wolnej od chemii;
- wartość wolniejszego życia i wolności osobistej;
- wartość spokoju, wyciszenia oraz braku stresu;
- wartość długiego życia;
- wartość relacji z rodziną i przyjaciółmi;
- wartości umiarkowania i pozytywnych emocji (życie naturalne);
- wartość niemarnowania żywności i zasobów;
- wartość długotrwałego użycia dóbr;
- wartość utrzymania wysokiej sprawności fizycznej;
- wartość życia w zdrowiu;
- inne wartości zielonego stylu życia.
Tworzenie koncepcji start-upów opartych na wartościach zielonego stylu życia pozwala na ich bezpośrednie zastosowanie w budowaniu misji biznesu czy przesłaniu kierowanym do klientów. Zielone wartości stanowią sferę etyki biznesu zielonej gospodarki, która bardzo często pokrywa się z etyką religijną czy etyką humanistyczną, ale w zdecydowanej większości stanowi niepowtarzalny zespół reguł praktycznego postępowania w życiu społecznymi i przyrodniczym. I jak u klasyków ochrony przyrody celem tej etyki jest zapewnienie harmonijnego współistnienia środowiska człowieka i środowiska naturalnego.
Prace koncepcyjne nad innowacyjnymi zielonymi start-upami w Polsce
W Polsce systematycznie rośnie liczba zielonych start upów, które odwołują się do sformułowanych powyżej wartości zielonego stylu życia. Różnią się one tym od wspomnianych powyżej dwóch list przykładów funkcjonujących zielonych przedsiębiorstw, że zawierają oprócz odniesienia do zielonych wartości również innowacyjne rozwiązania technologiczne. Prace nad tego typu koncepcjami są prowadzone przez studentów i kadrę magisterskich studiów interdyscyplinarnych prowadzonych przez Wydział Chemii i Wydział Ekonomiczny Uniwersytetu Gdańskiego. Dla zobrazowania tematyki tych prac podano poniżej zestawie tematów kilkunastu projektów technologiczno – biznesowych, zielonych wartości (elementów stylu życia), do których się odnoszą oraz innowacyjnych rozwiązań technologicznych w nich zastosowanych.
Przestawione powyżej koncepcje produkcyjne w zakresie zielonych biznesów są do zastosowania w praktyce. Zainteresowani przedsiębiorcy mogą liczyć na udostępnienie kontaktu do autorów tych prac. Uprzejmie prosimy o kontakt do autora artykułu.
Podsumowanie
Istnieje wiele ścieżek rozwijania zielonego biznesu w Polsce. Można w pierwszej kolejności modyfikować istniejące koncepcje tych przedsiębiorstw, które już funkcjonują na rynku. Innym podejściem jest wykorzystanie list inspiracji biznesowych, w tym zamieszoną w tym artykule. Trzecim podejściem jest rozwijanie małego biznesu w oparciu o współpracę z doświadczonymi projektantami przedsięwzięć biznesu ekologicznego, np. absolwentami kierunku Biznes i Technologia Ekologiczna Uniwersytetu Gdańskiego. Przedsiębiorcy mogą twórczo rozwijać nowe koncepcje również i przy wykorzystaniu innych metod.
Życzymy sukcesów w budowie własnego zielonego biznesu!
O autorze:
dr hab. Przemysław Kulawczuk
profesor Uniwersytetu Gdańskiego; specjalizuje się w badaniach nad przedsiębiorczością, systemami podatkowymi, CSR, modelami biznesowymi oraz zieloną gospodarką; autor lub współautor wielu monografii w tym m.in.: Przedsiębiorczość intelektualna i technologiczna XXI wieku, Wpływ społecznej odpowiedzialności biznesu i etyki biznesu na zarządzanie przedsiębiorstwami, Wpływ oddziaływań behawioralnych na rozwój małych i średnich przedsiębiorstw, a także ponad 200 artykułów naukowych, raportów i opracowań; ma ponad 20 letnie doświadczenie w zakresie doradztwa dla biznesu; przez wiele lat kierował Polsko-Amerykańskim Ośrodkiem Doradztwa dla Małych Przedsiębiorstw, a następnie Instytutem Badań nad Demokracją i Przedsiębiorstwem Prywatnym.