mgr Mateusz Jankowski
Podatki i składki na ubezpieczenia społeczne płacone przez przedsiębiorców
W Polsce możemy założyć jednoosobową działalność gospodarczą (JDG), określaną również jako pozarolnicza działalność gospodarcza czy też potocznie nazywaną działalnością gospodarczą. Od 30 kwietnia 2018 r. istnieje możliwość korzystania z działalności nierejestrowanej (DN). Prowadzenie jednoosobowej działalności gospodarczej, czy też działalności nierejestrowanej, wiąże się z szeregiem obowiązków.
Podstawowymi obowiązkami jest opłacanie podatków oraz opłacanie składek na ubezpieczenia społeczne [zob: //prawo.gazetaprawna.pl/artykuly/8482596,dzialalnosc-nierejestrowana-zakladanie-firmy-przychody-cedig.html], które są wpłacane do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (ZUS). Podczas zakładania jednoosobowej działalności gospodarczej należy wybrać formę opodatkowania. Do wyboru mamy skalę progresywną nazywaną też zasadami ogólnymi, możemy wybrać również podatek liniowy oraz zryczałtowany podatek dochodowy. Warto zaznaczyć, że w przypadku działalności nierejestrowanej, nie mamy wyboru co do formy rozliczania podatku, dokonujemy rozliczenia na zasadach ogólnych. W przypadku ubezpieczeń społecznych, nie mamy żadnego wyboru jak w przypadku podatków, tylko podlegamy pod równorzędny wymiar (procentowy) składek, chyba że korzystamy z ulg, więcej informacji na temat ubezpieczeń społecznych w dalszej części artykułu.
Zgodnie z informacjami, które publikuje Ministerstwo Finansów, najczęściej wybieraną formą opodatkowania jednoosobowej działalności gospodarczej (JDG) jest skala podatkowa, ponieważ ta forma opodatkowania umożliwia rozliczanie kosztów uzyskania przychodów oraz daje dużo korzyści, takich jak np. korzystanie z ulg oraz wspólne rozliczanie z małżonkiem. W 2020 r. 2,6 mln przedsiębiorców rozliczało się na zasadach ogólnych, 764 tys. korzystało z podatku liniowego, a 646 tys. korzystało z podatku zryczałtowanego. Warto zauważyć, że od 01 stycznia 2022 r. została wycofana forma opodatkowania za pomocą karty podatkowej, jedynie przedsiębiorcy, którzy wybrali tą formę opodatkowania do 31.12.2021, mogą kontynuować prowadzenie jednoosobowej działalności gospodarczej na tych zasadach do momentu zamknięcia działalności gospodarczej [poradnikprzedsiebiorcy.pl/-zmiana-formy-opodatkowania-w-ciagu-roku-kiedy-jest-możliwa].
Tabela 1. Liczba przedsiębiorców w poszczególnych formach opodatkowania
Źródło: opracowanie własne na podstawie: Informacje dotyczące rozliczenia podatku dochodowego od osób fizycznych za lata 2015, 2016, 2017, 2018, 2019, 2020.
Jednoosobową działalność gospodarczą można obecnie najszybciej i najłatwiej otworzyć, wystarczy zarejestrować ją w Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej (w skrócie CEIDG), co można dokonać przez Internet bez wychodzenia z domu, posiadając profil zaufany lub e-dowód. Działalność gospodarczą można rozpocząć tego samego dnia w którym dokonujemy rejestracji.
Przed rejestracją warto na początku przeanalizować formę opodatkowania oraz sposób prowadzenia ewidencji przychodów oraz kosztów uzyskania przychodów. Wybierając formę prowadzonej działalności gospodarczej, należy kierować się zakresem prowadzonych usług czy też sprzedawanych towarów. Szczegółowe porównanie każdej formy opodatkowania zostało przedstawione w tabeli 2.
Tabela 2. Przedstawienie cech działalności gospodarczej w poszczególnych formach opodatkowania dochodu od osób fizycznych
Źródło: Opracowanie własne na podstawie informacji zawartych na stronie https://www.biznes.gov.pl/pl
Zastanawiając się nad wyborem ryczałtu ewidencjonowanego, należy skupić się na tym, co ma zostać opodatkowane, ponieważ każdy z obszarów działalności będzie podlegał innej stawce. Wszystkie stawki podatkowe, wraz z zakresem czynności podlegających pod określoną stawkę podatkową, zostały omówione w tabeli 3.
Tabela 3. Analiza stawek podatkowych przy ryczałcie ewidencjonowanym
Źródło: Opracowanie własne na podstawie Ustawy z dnia 20 listopada 1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne.
Gdy wybierzemy formę opodatkowania podatku dochodowego, musimy się zastanowić, czy chcemy być podatnikami w zakresie podatku od towarów i usług, potocznie określanym jako podatek VAT. Musimy pamiętać, że czasami nie mamy wyboru i staniemy się podatnikiem VAT od pierwszej transakcji gospodarczej [https://www.podatki.gov.pl/vat/abc-vat/podatnicy/ oraz Ustawa z dnia 11.03.2004 r. o podatku od towarów i usług]. Jeżeli nie chcemy być podatnikami VAT, możemy skorzystać ze zwolnienia do kwoty 200 tys. zł przychodu w ciągu roku. Jednak musimy spełniać kryteria, które są wymienione w ustawie o podatku od towarów i usług, jeżeli przekroczymy próg albo wyjdziemy poza zakres zwolnienia, staniemy się podatnikiem VAT i wtedy będziemy mieli dodatkowe obowiązki w zakresie rozliczania podatku, takie jak składanie JPK_V7 co miesiąc lub co kwartał. Jeżeli będziemy dokonywać sprzedaży na terenie Unii Europejskiej, to będziemy zobowiązani do składania VAT-UE. Warto pamiętać że nie należy się obawiać dodatkowego obowiązku, ponieważ rozliczanie owego podatku jest bardzo korzystne. W sytuacji, gdy dokonujemy zakupów, możemy odliczyć podatek VAT od zakupów, przez co pomniejszymy podatek VAT od naszej sprzedaży i w rezultacie wpłacimy mniejszą kwotę. Jeżeli podatek VAT od zakupów będzie przewyższał podatek VAT od sprzedaży, możemy wystąpić o zwrot różnicy na rachunek bankowy. Będąc podatnikiem VAT, należy posługiwać się cenami netto, ułatwia to współpracę między przedsiębiorcami, jednak trzeba pamiętać, że w relacjach pomiędzy przedsiębiorcą a klientem indywidualnym czy też konsumentem trzeba podawać kwotę brutto, ponieważ konsument musi znać ostateczną kwotę do zapłaty.
Zakładając jednoosobową działalność gospodarczą, należy pamiętać, że oprócz płacenia danin państwowych w formie podatków, przedsiębiorca podlega również pod obowiązkowe składki społeczne, zdrowotne, fundusz pracy oraz fundusz solidarnościowy. Wszystkie te składki wpłacane są do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych [https://www.zus.pl/baza-wiedzy/skladki-wskazniki-odsetki/skladki/wysokosc-skladek-na-ubezpieczenia-spoleczne]. Składki na ZUS, w podstawowym wymiarze są wyliczane od minimalnej podstawy wymiaru składek, który wynosi 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia [https://www.zus.pl/baza-wiedzy/skladki-wskazniki-odsetki/skladki/wysokosc-skladek-na-ubezpieczenia-spoleczne]. Istnieje możliwość opłacania wyższych składek, dzięki którym otrzymamy wyższą emeryturę czy też wyższe wynagrodzenie chorobowe, gdy będziemy czasowo niezdolni do pracy. Struktura całego ubezpieczenia w ZUS, wygląda następująco:
– ubezpieczenie społeczne:
- składka emerytalna w wysokości 19,52% (obowiązkowa),
- składka rentowa w wysokości 8,00% (obowiązkowa),
- składka chorobowa w wysokości 2,45 % (dobrowolna),
- składka wypadkowa w wysokości 1,67% (gdy zatrudniamy poniżej 9 pracowników, w innym przypadku ustalana jest indywidualnie) (obowiązkowa);
– ubezpieczenie zdrowotne:
- składka zdrowotna przy zasadach ogólnych wynosi 9,00% (obowiązkowa)
- składka zdrowotna przy podatku liniowym 4,90% (obowiązkowa)
- wysokość składki zdrowotnej przy podatku liniowym może ulec zmianie do 9%, gdy dochód w danym miesiącu będzie niższy niż minimalne wynagrodzenie (obowiązkowa);
- wysokość składki zdrowotnej przy ryczałcie ewidencjonowanym wynosi 9% , jednakże podstawa wymiaru składki zależy od uzyskiwanego rocznego przychodu:
- do 60 tys. zł – wymiar składki wynosi 60% przeciętnego wynagrodzenia,
- od 60 tys. do 300 tys. zł – wymiar składki wynosi 100% przeciętnego wynagrodzenia,
- powyżej 300 tys. zł – wymiar składki wynosi 180% przeciętnego wynagrodzenia,
- Fundusz pracy i Fundusz Solidarnościowe łącznie w wysokości 2,45% [https://www.zus.pl/baza-wiedzy/skladki-wskazniki-odsetki/skladki/wysokosc-skladek-na-ubezpieczenia-spoleczne].
Warto zaznaczyć, że składki na powyższe ubezpieczenia można odliczyć od przychodu i zaliczyć je jako koszt uzyskania przychodu, wobec czego zredukujemy wysokość podatku, który musielibyśmy zapłacić do Urzędu Skarbowego. Wyjątek stanowi jedynie składka zdrowotna, odliczyć ją mogą tylko podatnicy na podatku liniowym oraz podatnicy korzystający z ryczałtu ewidencjonowanego. Zasady odliczania składki zdrowotnej:
- podatnicy na podatku liniowym mogą zaliczyć w koszty tylko 8700 zł zapłaconych składek na ubezpieczenie zdrowotne,
- podatnicy na ryczałcie ewidencjonowanym mogą odliczyć 50% zapłaconych składek na ubezpieczenie zdrowotne [https://zus.pox.pl/zus/odliczenie-skladki-zdrowotnej-wrzucac-w-koszty-czy-odliczac-od-dochodu.htm].
Przedsiębiorcy, którzy dopiero rozpoczynają działalność gospodarczą, mogą korzystać z ulg w opłaceniu ZUS. Warto pamiętać również o tak zwanym zbiegu ubezpieczeń, jest on często pomijany wśród nowych przedsiębiorców. Zbieg ubezpieczeń występuje w sytuacji, gdy przedsiębiorca który założył działalność gospodarczą, równocześnie jest zatrudniony na umowę o pracę z wynagrodzeniem wyższym lub równym minimalnemu wynagrodzeniu. Wobec czego taki przedsiębiorca może dokonywać tylko opłaty za składkę zdrowotną, co może stanowić swego rodzaju ulgę. Ważne jest również, że korzystanie ze zbiegu ubezpieczeń nie jest określone czasowo, w związku z czym tak jak długo będziemy pracować na umowie o pracę oraz otrzymywać przynajmniej minimalne wynagrodzenie, możemy korzystać ze zbiegu ubezpieczeń.
W sytuacji, gdy przedsiębiorca nie ma możliwości skorzystać ze zbiegu ubezpieczeń, może skorzystać z ulg takich jak: ulga na start, preferencyjne składki oraz mały ZUS Plus. Zakład Ubezpieczeń Społecznych umożliwił skorzystanie ze wszystkich ulg jedna po drugiej. Jednym niezmiennym składnikiem we wszystkich ulgach jest składka na ubezpieczenie zdrowotne, nie ulega ona zmniejszeniu, a jej wysokość jest taka sama, jak byśmy płacili ZUS bez ulg.
Z ulgi na start może skorzystać przedsiębiorca, który prowadzi działalność po raz pierwszy albo po 5 latach od jej zawieszenia lub zamknięcia otwiera ją ponownie. Z ulgi może skorzystać przedsiębiorca, który nie wykonuje działalności na rzecz byłego pracodawcy, u którego był zatrudniony w bieżącym lub poprzednim roku kalendarzowym oraz wykonywał czynności związane z działalnością gospodarczą. Dzięki uldze na start nie trzeba płacić składek na:
- ubezpieczenie społeczne, (czyli składki emerytalne, rentowe, chorobowe oraz wypadkowe),
- Fundusz Pracy,
- Fundusz Solidarnościowy [https://www.biznes.gov.pl/pl/portal/00285].
Przedsiębiorca z ulgi na start może korzystać przez 6 pełnych miesięcy, oznacza to, że rozpoczynając działalność w trakcie danego miesiąca, ten miesiąc nie będzie wliczany do 6 miesięcy, warto to wziąć pod uwagę i założyć działalność gospodarczą np. drugiego lub trzeciego dnia miesiąca, a nie pierwszego dnia miesiąca, w ten sposób uzyskamy dodatkowy miesiąc ulgi. Trzeba również pamiętać o tym, że ten bezskładkowy okres może negatywnie wpłynąć na naszą przyszłą emeryturę lub rentę oraz że w razie choroby nie otrzymamy zasiłku chorobowego ponieważ nie opłacaliśmy ubezpieczenia chorobowego [https://www.biznes.gov.pl/pl/portal/00285].
Preferencyjne składki czy też obniżone składki ZUS można płacić przez 24 miesiące, warto zaznaczyć, że powyższy okres jest tak samo liczony jak przy uldze na start, liczą się pełne miesiące, wobec czego warto założyć działalność w trakcie miesiąca. Obniżenie ZUS-u, polega na zastosowaniu podstawy wymiaru składek w wysokości 30% minimalnego wynagrodzenia brutto. Przy stosowaniu preferencyjnych składek nie dokonujemy opłacania składek na Fundusz Pracy oraz na Fundusz Solidarnościowy. Warunki jakie należy spełnić żeby skorzystać z obniżonych składek to:
- nie prowadzić przez 5 lat działalności gospodarczej, przed dniem rozpoczęcia działalności;
- nie wykonywać działalności gospodarczej na rzecz byłego pracodawcy, u którego byliśmy zatrudnieni w bieżącym lub poprzednim roku kalendarzowym oraz wykonywane czynności z zatrudnienia wchodzą w zakres wykonywania działalności gospodarczej [https://www.biznes.gov.pl/pl/portal/00286].
Przedsiębiorca może skorzystać również z ulgi: Mały ZUS Plus. Z ulgi można skorzystać maksymalnie przez 36 miesięcy w okresie pierwszych 5 lat prowadzenia działalności gospodarczej. Kolejnymi warunkami, które trzeba spełnić, żeby skorzystać z ulgi, to aby przychód w poprzednim roku nie przekroczył 120 tys. zł oraz prowadzić działalność gospodarczą przez 60 dni w poprzednim roku. Warto zaznaczyć, że ulga jest odnawialna, po wykorzystaniu 36 miesięcy w ciągu 5 lat, można w kolejnych 5 latach skorzystać z kolejnych 36 miesięcy, wystarczy pilnować kryteriów zawartych w ustawie [https://www.biznes.gov.pl/pl/portal/00284].
Podsumowując, przedsiębiorca prowadzący jednoosobową działalność gospodarczą może skorzystać najpierw z ulgi na start, przez pół roku nie będzie opłacał składek, po zakończeniu ulgi na start można skorzystać z preferencyjnego ZUS-u, po czym na sam końcu warto skorzystać z ulgi Mały ZUS Plus. Warto pamiętać, że wszystkie te ulgi są dobrowolne i nie trzeba z nich korzystać, na przykład jeżeli zależy przedsiębiorcy na pełnych składkach zusowskich.
Bibliografia:
Ustawy z dnia 20 listopada 1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne.
Ustawa z dnia 11.03.2004 r. o podatku od towarów i usług.
Ministerstwo Finansów, Informacje dotyczące rozliczenia podatku dochodowego od osób fizycznych za 2015 rok, Departament Podatków Dochodowych, Warszawa, 2016
Ministerstwo Finansów, Informacje dotyczące rozliczenia podatku dochodowego od osób fizycznych za 2016 rok, Departament Podatków Dochodowych, Warszawa, 2017
Ministerstwo Finansów, Informacje dotyczące rozliczenia podatku dochodowego od osób fizycznych za 2017 rok, Departament Podatków Dochodowych, Warszawa, 2018
Ministerstwo Finansów, Informacje dotyczące rozliczenia podatku dochodowego od osób fizycznych za 2018 rok, Departament Podatków Dochodowych, Warszawa, 2019
Ministerstwo Finansów, Informacje dotyczące rozliczenia podatku dochodowego od osób fizycznych za 2019 rok, Departament Podatków Dochodowych, Warszawa, 2021
Ministerstwo Finansów, Informacje dotyczące rozliczenia podatku dochodowego od osób fizycznych za 2020 rok, Departament Podatków Dochodowych, Warszawa, 2022
https://www.podatki.gov.pl/vat/abc-vat/podatnicy/
https://poradnikprzedsiebiorcy.pl/-zmiana-formy-opodatkowania-w-ciagu-roku-kiedy-jest-mozliwa
https://zus.pox.pl/zus/odliczenie-skladki-zdrowotnej-wrzucac-w-koszty-czy-odliczac-od-dochodu.htm
O autorze:
mgr Mateusz Jankowski
doktorant Uniwersytetu Gdańskiego, swoje badania skupia na funkcjonowaniu przedsiębiorstw w środowisku ciągłych zmian prawno-podatkowych; na co dzień pracuje jako księgowy; jego głównym obszarem zainteresowań jest podatek VAT oraz wybór optymalnej formy prowadzenia przedsiębiorstwa; jest założycielem i prezesem MobilnaKsiegowosc.com sp. z o.o.