StartPL

mgr Karol Orzeszak

Prawne aspekty działalności gospodarczej

Na rozpoczęcie własnej działalności gospodarczej, a tym samym na spróbowanie swoich sił w prowadzeniu biznesu, decyduje się coraz więcej osób. Po wypracowaniu pewnej wstępnej koncepcji modelu biznesowego, czy biznesplanu zapewne większość spośród adeptów biznesu zastanawia się nad prawnymi aspektami prowadzenia przedsiębiorstwa.

Źródło: www.pexels.com

Podstawowym aktem prawnym, który określa „zasady podejmowania, wykonywania i zakończenia działalności gospodarczej (…), w tym prawa i obowiązki przedsiębiorców” jest ustawa Prawo przedsiębiorców (2018, art. 1). Ustawodawca określił na gruncie wskazanej ustawy, że przez działalność gospodarczą należy rozumieć zorganizowaną działalność zarobkową, która wykonywana jest we własnym imieniu oraz w sposób ciągły (Ustawa Pr.Przed., 2018, art. 3). Tak więc, aby dana aktywność mogła zostać uznana powinna być (Lewandowski, 2019, s. 99-100):

  1. zorganizowana, czego realizacją są skonceptualizowane lub wdrożone rozwiązania w prowadzeniu danej aktywności, np. odpowiednie warunki świadczenia usług, asortyment, rozwiązania logistyczne,
  2. zarobkowa, co przejawia się w nastawieniu na osiąganie zysku (nadwyżki przychodów nad kosztami), przy czym zysk nie musi zostać zrealizowany,
  3. wykonywana we własnym imieniu, oznacza to tyle, że podmiot podejmujący się danej aktywności powinien czerpać z niej korzyści, a także co jest kluczowe ponosić związane z nią ryzyko, w tym ryzyko prawne i ekonomiczne,
  4. wykonywana w sposób ciągły, co charakteryzuje się w nastawieniu na powtarzalność prowadzonej aktywności, zatem ustawodawca wykluczył z tej definicji działalność jednorazową, czy incydentalną.

            „Przedsiębiorcą jest osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna niebędąca osobą prawną, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, wykonująca działalność gospodarczą” (Ustawa Pr. Przed., 2018, art. 4 ust. 1). Zgodnie z tą definicją przedsiębiorcą będzie osoba, która prowadzi działalność gospodarczą, a także osoby prawne wykonujące działalność gospodarczą, a więc np. spółki kapitałowe (spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, spółki akcyjne). Przedsiębiorcą nie jest spółka cywilna, ale wspólnik (wspólnicy) spółki cywilnej (Ustawa Pr. Przed., 2018, art. 4 ust. 2).

            Ustawodawca w ustawie Prawo Przedsiębiorców zawarł inny rodzaj działalności – działalność nieewidencjonowaną. Dzięki temu rozwiązaniu podjęcie przez osobę fizyczną aktywności, z której przychód należny nie przekracza w żadnym miesiącu 50% kwoty minimalnego wynagrodzenia za pracę nie będzie uznawane za działalność gospodarczą. Pod warunkiem, że osoba ta nie wykonywała w ciągu ostatnich 60 miesięcy działalności gospodarczej. Gdyby doszło do przekroczenia wskazanego limitu przychodów, wówczas działalność taka staje się aktywność ta staje się działalnością gospodarczą od dnia, w którym nastąpiło owo przekroczenie, z tym że przewidziano 7 dniowy termin na złożenia wniosku o wpis do CEIDG. Działalność nieewidencjonowana nie dotyczy działalności w ramach spółek cywilnych (Ustawa Pr. Przed., 2018, art. 5).

            W konsekwencji dodatkowym kryterium, decydującym o uznaniu danej aktywności za działalność gospodarczą jest poziom osiąganych przychodów. Działalności gospodarczej nie stanowiłoby zatem podjęcie działalności niskoprzychodowej (maksymalne miesięczne przychody 50% minimalnej płacy). Rozwiązanie to wydaje się być właściwe, bowiem umożliwia adeptom biznesu sprawdzenie swojego pomysłu oraz jego ewentualne „doszlifowanie” w realiach gospodarczych, na małą skalę. Mała skala pozwali zminimalizować ryzyko, a z drugiej strony osoby takie, jako że nie są przedsiębiorcami, nie są obowiązane opłacać składek na ubezpieczenia społeczne. Osobowa podejmują się działalności nieewidencjonowanej „może złożyć wniosek o wpis do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej. Działalność ta staje się działalnością gospodarczą z dniem określonym we wniosku” (Ustawa Pr. Przed., 2018, art. 5 ust. 2). Wpis taki jest wyłącznie czynnością materialno-techniczną (nie jest to decyzja administracyjna), zatem to nie wpis będzie konstytuował działalność gospodarczą, ale wola osoby wyrażona we wniosku o takowy wpis (Trela, 2018, s. 95). Warto nadmienić, że z faktu, iż dana aktywność nie jest działalnością gospodarczą na gruncie Prawa przedsiębiorców, nie wynika brak obowiązków podatkowych.

            W Polsce najchętniej wybieraną formą prowadzenia działalności gospodarczej jest działalność gospodarcza osób fizycznych. Działalność taka podlega wpisowi do CEIDG. Oprócz zalet w postaci prostoty formy, związana jest ona z pewnym ryzykiem, bowiem przedsiębiorca – osoba fizyczna odpowiada za zobowiązania powstałe w związku z prowadzoną działalnością całym swoim majątkiem, również tym osobistym. Jednoosobowa działalność gospodarcza nie ma odrębnej osobowości prawnej, przez co wszelkie zobowiązania zaciąga na siebie przedsiębiorca, właściciel takiego biznesu. Wobec tego, nie będzie to optymalne rozwiązanie dla branż, czy działalności związanych ze zwiększonym poziomem ryzyka. Popularnością cieszą się również spółki cywilne. Spółka taka nie jest odrębnym od wspólników bytem prawnym, zaś za zobowiązania spółki cywilnej odpowiadają solidarnie wszyscy wspólnicy (Ustawa, 1964, art. 860). Dane dotyczące liczby podmiotów gospodarczych w uwzględnieniem formy prawnej przedstawiono w tabeli 1 oraz na wykresie 1. Część przedsiębiorców decyduje się na zawieszenie działalności gospodarczej, szczególnie w okresie kryzysu pandemicznego zwiększyła się liczba podmiotów, które zawiesiły prowadzenie działalności gospodarczej (tabela 2).

Tabela 1. Liczba podmiotów gospodarki narodowej w latach 2017-2021

Dane na 31 XII danego roku. W liczbie spółek akcyjnych uwzględniane są również proste spółki akcyjne. W podziale według sektorów własności nie uwzględniono podmiotów dla których brak jest informacji o formie własności w rejestrze REGON.

Źródło: GUS, 2022, s. 27.

Tabela 2. Podmioty gospodarki narodowej z zawieszoną działalnością według wybranych form prawnych

Źródło: GUS, 2021, s. 98; GUS, 2022, s. 98.

Prawo Przedsiębiorców stanowi, że „Działalność gospodarczą można podjąć w dniu złożenia wniosku o wpis do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej albo po dokonaniu wpisu do rejestru przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego” (art. 17 ust. 1). Wpisowi co CEIDG podlega działalność prowadzono przez osoby fizyczne, w tym przez osoby fizyczne będące wspólnikami spółki cywilnej. Jednym podstawowych zadań CEIDG jest ewidencjonowanie przedsiębiorców będących osobami fizycznymi (Ustawa CEIDGPIP, 2018, art. 2 ust. 2 pkt 1). Wniosek o wpis, jak również wszelkie inne czynności (zmiana danych, zawieszenie lub wznowienie działalności) dokonywane w CEIDG są wolne od opłat. Sam wniosek o wpis jest prosty i można go złożyć online korzystając z profilu zaufanego. Składając wniosek o wpis w CEIDG, nie ma potrzeby zawiadamiać ZUS, czy Urzędu Skarbowego, bowiem jednocześnie z wpisem można dokonać: zgłoszenie do ubezpieczenia zdrowotnego oraz do ubezpieczeń społecznych (nie zawsze ubezpieczenie społeczne jest wymagane), zgłoszenie rejestracyjne lub aktualizacyjne dla potrzeb podatku od towarów i usług (VAT; przedsiębiorca może korzystać pod pewnymi warunkami ze zwolnienia podmiotowego, gdy przychody w ciągu roku nie przekraczają 200 tys. zł lub przedmiotowego dla wybranych towarów i usług), określenia wyboru formy opodatkowania podatkiem dochodowym od osób fizycznych (albo rezygnacji z wybranej wcześniej formy), a więc można zadeklarować opodatkowanie za zasadach ogólnych, kartę podatkową lub ryczałt od przychodów ewidencjonowanych, ponadto można zawiadomić o zamiarze prowadzenia ksiąg rachunkowych (Ustawa CEIDGPIP, 2018, art. 6 ust. 4).

                Zagadnienia dotyczące spółek prawa handlowego są uregulowane w Kodeksie spółek handlowych, w którym ustawodawca wyodrębnia (art. 4 §1 pkt 1,2):

  1. spółki osobowe: spółkę jawną, spółkę partnerską, spółkę komandytową i spółkę komandytowo-akcyjną;
  2. spółki kapitałowe – spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością, prostą spółkę akcyjną i spółkę akcyjną.

            Wymienione spółki prawa handlowego podlegają wpisowi do rejestru przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego (Ustawa KRS, 1997, art. 36). Podmioty nie mogą podejmować działalności gospodarczej przed dokonaniem wpisu w KRS. Wpis do KRS konstytuuje dany podmiot, nadaje mu osobowość prawną (Boryczka, 2019).

                W 2021 r. w rejestrze REGON funkcjonowało blisko pół miliona spółek z ograniczoną odpowiedzialnością, a więc spółki z o.o. to 84% spośród wszystkich spółek prawa handlowego. Warto wskazać, że wspólnicy spółki z o.o. nie odpowiadają za zobowiązania spółki, zaś sama spółka może być utworzona przez jedną albo więcej osób w każdym celu prawnie dopuszczalnym (Ustawa KSH, 2000, art. 151). Spółka z o.o. może więc stanowić alternatywę dla jednoosobowej działalności gospodarczej, szczególnie w ryzykownej branży, bowiem jej wspólnik nie odpowiada za zobowiązania spółki z o.o. Pewną niedogodnością związaną wyborem spółki z o.o. jako alternatywy dla jednoosobowej działalności gospodarczej będzie niewątpliwie konieczność prowadzenia ksiąg rachunkowych.

 

Bibliografia:

  1. Boryczka, Art. 17 [w:] Prawo przedsiębiorców. Komentarz, red. A. Pietrzak, Warszawa 2019, SIP LEX.

GUS [Główny Urząd Statystyczny] (2021), Zmiany strukturalne grup podmiotów gospodarki narodowej w rejestrze REGON, 2020 r.: Warszawa.

GUS [Główny Urząd Statystyczny] (2022), Zmiany strukturalne grup podmiotów gospodarki narodowej w rejestrze REGON, 2021 r.: Warszawa.

Lewandowski, P. (2019), O definicji przedsiębiorcy i działalności gospodarczej po wejściu w życie ustawy – Prawo Przedsiębiorców , Palestra, nr 1-2, s. 94-105.

Trela, A. (2018), Centralna ewidencja i informacja o działalności gospodarczej w świetle nowych przepisów prawnych, Ruch Prawniczy, Ekonomiczny I Socjologiczny, zeszyt 4, s. 89-101.

 

Akty prawne:

Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (t.j. Dz. U. z 2022 r. poz. 1360 z późn. zm.)

Ustawa z dnia 20 sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym (t.j. Dz. U. z 2022 r. poz. 1683).

Ustawa z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych (t.j. Dz. U. z 2022 r. poz. 1467)

Ustawa z dnia 6 marca 2018 r. o Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej i Punkcie Informacji dla Przedsiębiorcy (t.j. Dz. U. z 2022 r. poz. 541)

Ustawa z dnia 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców (t.j. Dz. U. z 2021 r. poz. 162 z późn. zm.).

O autorze:

mgr Karol Orzeszak

mgr Karol Orzeszak jest doktorantem, na Uniwersytecie Gdańskim, przygotowuje rozprawę doktorską pt. Polityka lockdownów i jej skutki ze szczególnym uwzględnieniem sytuacji w branży zakwaterowanie i gastronomia